DAS KABINETT DES DOKTOR CALIGARI (1919)
The Cabinet of Dr. Caligari
Dr. Caligari'nin Muayenehanesi 1919
Almanya (Decla-Bioscop) 71dk, Sessiz, SB (hafifçe boyanmış)
Yönetmen: Robert Wiene
Yapımcı: Rudolf Meinert, Erich Pommer
Senaryo: Hans Janowitz, Carl' Mayer
Görüntü Yönetmeni: Willy Hameister Müzik: Alfredo Antonini, Giuseppe Becce, Timothy Brock, Richard Marriott, Peter Schirmann, Rainer Viertlböck
Oyuncular: Werner Krauss, Conrad Veidt, Friedrich Feher, Lil Dagover, Hans Heinrich von Twardowski, Rudolf Lettinger, Rudolf Klein-Rogge
Dr. Caligari'nin Muayenehanesi
Dr. Caligari'nin Muayenehanesi (Almanca orijinal adı: Das Cabinet des Dr. Caligari), Robert Wiene'nin yönettiği 1920 yapımı Alman dışavurumcu film. Sessiz sinema döneminden çekilmesine ve siyah beyaz olmasına karşın tarihte sanatsal olarak en çok etki uyandıran filmlerden birisidir.
Açıklama
Dr. Caligari'nin Muayenehanesi, Almanya'da 1920'lerde gelişen ve biraz yanlış bir biçimde dışavurumcu sanat hareketiyle bağdaştırılan tuhaf, fantastik bir sinemanın temel taşı. Sinemanın icadından İtibaren geçen ilk 20 yılda filmlere Lumière tarzı 'dünyaya açılan pencere' anlayışı hakimdi. Yani kurmaca ya da belgesel öykülerin duygulara seslenen bir biçimde sunulması yoluyla, izleyicinin bir film izlemekte olduğunu unutması amaçlanıyordu. Georges Méliès'in tarzına yakın duran Caligari ise sürekli olarak gerçekliği abartan ya da karikatürce eden stilize, büyülü, teatral efektler kullanıyordu. Filmde devlet memurları gülünç derecede yüksek taburelerde oturuyor;duvarlar ve insan yüzleri boyayla gölgelendirilmiş; tüm dekorlara eğri büğrü, keskin hatlı siluetler hakim; dış mekanların resim olduğu apaçık ortada; dekorlar ve oyunculuk histerik denecek kadar stilize ve gerçekdışı.
Senaristler Carl Mayer ve Hans Janowitz, çığırından çıkmış bir dünyada geçen bir film tasarlamış. Yönetmen Robert Wiene'yle dekor tasarımcıları Hermann Warm, Walter Roehrig ve Walter Reimann da her sahneye beklenmedik olaylar koyup ara yazılarıyla öyküyü desteklemiş. Yapımın ilk aşamalarında projede yönetmen sıfatıyla yer alan Fritz Lang, bu düşüncelere karşı çıkarak, biraz 'açıklama' yapılmazsa filmin radikal üslubunun izleyicileri zorlayacağını söylemiş. Lang'ın tasarladığı çerçeve öyküde, kahraman Francis (Friedrich Feher) hipnotizmacı şarlatan Dr. Caligari'nin (Werner Krauss), onun zombileşmiş uyurgezer kölesi Cesare'ın (Conrad Veidt) ve döküntü Holstenwall kasabasındaki bir dizi cinayetin öyküsünü anlatır.
Filmin sonunda anlaşılır ki Francis aslında bir akıl hastanesindedlr ve The Wizard of Oz'dakl (Billur Köşk/Oz Büyücüsü) gibi gündelik yaşamındaki İnsanları, hayalinde canlandırdığı öyküye dahil etmektedir. Bu da ana öyküde aklını kaçırmış bir hastane yöneticisi olarak resmedilen Dr. Caligari'nin aslında kahramanımıza yardım etmeye çalışan nazik bir adam olduğunu ortaya koyması açısından, filmin otorite karşıtı duruşunu baltalar. Bununla birlikte, çerçeve öyküdeki akıl hastanesi dekoru, geriye dönüş sahnelerinde karşımıza çıkan ve 'gerçek olmayan' akıl hastaneslnlnkiyle aynıdır; bu da
sırf Francis'ln ayraç içinde verilen öyküsünün değil, filmin tamamının inandırıcılığını bir şekilde zedeler. Aslında dışavurumcu imgelemini bir delinin hayalleri olarak sunan film, bu haliyle tüm modernist sanatları deli saçması olarak gören tutucu kesimlere bile hitap edebiliyordu.
Birlikte çalıştığı kişilerin çoğundan daha az yenilikçi olan Wiene, üst üste bindirilen ve 'Caligari olması gerektiğini' bildirerek Krauss'u delirten direktifleri geriye dönüş içinde geriye dönüşle sunduğu sahne dışında, sinema tekniğinden beklenmedik ölçüde az yararlanıyor. Tümüyle tiyatronun araçlarından medet uman filmde, kamera sahneyi tam ortadan görüntülüyor, her türlü hareket ve etkileşim oyunculardan (özellikle Veidt'tan) bekleniyor. Lang’ın katkısıysa filme tuhaf bir melezlik kazandırmış: yeniliklerini takdir eden üst sınıf izleyicilere göre bir sanat filmi, ama aynı zamanda güzel bir yutturmacası olan bir korku filmi. Panayır gösterilerini andıran atmosferiyle, hain hipnozcu deli bilim adamıyla ve filmin kadın kahramanını kaçıran dar giysiler içindeki canavarıyla Dr. Caligari'nin Muayenehanesi korku türünün ilk önemli örneklerinden biri. Tod Browning'in Dracula'sı ve James VVhale'in Frankenstein't (ikisi de 1931 yapımı) gibi filmlerin temel taşları olacak imge, tema, karakter ve yüz ifadeleri ilk kez bu filmde kullanıldı. KN
0 Yorumlar