Özet: Alzeimer ve bunamanın aynı şeyler olduğu üzerine yaygın bir yanlış anlama var. Alzeimer, bunamanın birçeşididir. Texas A&M den araştırmacılar, Alzeimer ve diğer bunama çeşitlerinin hastaları ve ailelerini nasıl etkilediğini anlatıyorlar ve nörolojik dejeneratif koşulların oluşmasının nasıl en aza indirilebileceği üzerine yeni görüşler sunuyorlar.
Kaynak: Texas A&M.
Her bunama Alzeimer değildir ama o kadar yıkıcı olabilir.
Genellikle birbirlerinin yerine kullanılsalar da, bunama ve Alzeimer aynı değildir.
Bunama, günlük yaşamı etkileyebilecek kadar sert bir şekilde zihinsel yeteneklerde gerileme anlamına gelir. Alzeimer, bunamanın özel bir çeşididir ve hafıza kaybına ve diğer zihinsel fonksiyonlarda bozulmaya neden olur. Texas A&M Halk Sağlığı Fakültesinden bir uzman bu koşulların hem hastaları hem de hasta yakınlarını nasıl etkileyebileceğini tanımlıyor ve riskleri en aza indirmenin yollarını anlatıyor.
Bunama ve Alzeimer
Marcia Ory: “Bunama, kişinin genel sağlığını etkileyecek şekilde zihinsel yetenekteki ciddi azalmayı anlatmak için kullanılan genel bir terimdir. Bunamanın farklı türleri vardır. En yaygın bunama türü ise Alzeimer'dır.” Alzeimer hastalığı, bunama vakalarının %60 ila 80 ini oluşturmaktadır. İlerleyen bir hastalıktır. Yani semptomlar yıllar içinde daha da kötüye gitmektedir. Alzeimer ABD’de en çok rastlanan 6. ölüm sebebidir. Alzeimer olan kişiler, semptomlar diğer kişiler tarafından fark edilmeye başlandıktan sonra ortalama 8 yıl yaşarlar.
Bunamanın diğer belirgin türleri vasküler bunama ve karışık bunamadır. Vasküler bunama Alzeimer’dan sonra en yaygın ikinci bunama türü olarak kabul ediliyor. Genellikle bir ya da bir dizi felç sonrasında beyne giden damarların hasar görmesiyle oluşur.
Daha az rastlanan diğer bunama türleri ise frontotemporal bozukluklar ve Lewy cisimli bunamadır. Frontotemporal bozukluklar, frontotemporal lobar dejenerasyon olarak bilinen (FTLD) beyin hastalıklarından olan bir bunama çeşididir. Lewy cisimli bunama ise, beyindeki alpha-synuclein denilen bir proteinin olağandışı birikimi sonucu oluşur.
Karışık bunama, farklı bunama çeşitlerinin-mesela hem Alzeimer hem de vasküler bunama- birkaçının aynı kişide görülmesini anlatır. Araştırmacılar hala, karışık bunamadaki hastalıkların birbirlerini nasıl etkilediğini anlamaya çalışıyorlar.
Bazı vakalarda ne tür bunama yaşandığı net değildir. Bunama nedenleri her zaman bilinemiyor ve bazı yaşlılar yaşa bağlı olarak hafıza kaybı yaşayabiliyorlar. Bu da Alzeimer yada bunamadan farklı bir şeydir.
Bunamadaki Risk Faktörleri
Alzeimer ve bunamadaki en sık rastlanan risk faktörlerinin ikisi yaş ve genetiktir. Alzeimer olan kişilerin çoğu 65 yaş ve üstüdür. Alzeimer hastası kardeşi ya da ebeveyni olan kişilerin bu hastalığa yakalanma olasılığı daha fazladır. Ama bunun dışında faktörlerinde olduğu kanıtlanmıştır.
Cambridge Üniversitesi’nde yapılan araştırmaya göre, Alzeimer hastalıklarının 3te 1i önlenebilir risk faktörlerine bağlanmaktadır. Alzeimer’ın en önemli 7 risk faktörü diyabet, yüksek tansiyon, obezite, fiziksel hareketsizlik, depresyon, sigara ve düşük eğitim düzeyidir.
Ory: “Bu risk faktörlerini en aza indirmek, bunamanın başlama potansiyelini de azaltacaktır. Ama tabi ne derece olduğu bilinmiyor. Fiziksel aktivite, sağlıklı beslenme, sağlıklı yaşam stili gibi etkenlerin pek çok önemlihastalığın semptomlarını azaltmaya yardımcı olduğunu biliyoruz. Aynı biçimde bunamanın başlangıç ve sürecini de etkilemektedir.”
Bunama ya da Alzeimer risklerini azaltmanın öncelikli adımlarını arıyorsanız, sağlıklı beslenme ve yeterince spor yapmanın iyi bir başlangıç olduğunu söyleyebiliriz. Egzersizin kan akışını artırdığı ve nöronlar arasında bağlantılar kurulmasına yardımcı olduğu ispatlandı, ki bu da bilişsel işlev için önemlidir.
“Fiziksel aktivite üzerine yapılan çalışmalardaki sistemli incelemeler göstermektedir ki, bu değiştirilebilir bir risk faktörüdür. Ne tür, ne kadar ya da ne sıklıkla egzersiz yapılması gerektiğini bilmiyoruz. Tek bir risk faktörü yaklaşımının ötesine gidip, bunun yanı sıra diğer tüm güzel davranışları da tanımlamamız- mesela beslenme, egzersiz ve zihinsel egzersizler- ve bu davranışların kombinasyonunun bunama riskini ne kadar azalttığını incelememiz gerekiyor.”
Çoklu risk faktörü olduğu için, çok yönlü müdahale çözümleri içeren programlar olmalı. Riski azaltmak karmaşıktır ama çok boyutlu yaklaşımla en iyi sonuçlar alınır.
Sağlık danışmanınız ile konuşmak
Yaşlanma pek çok insan için zorlu bir süreçtir bu yüzden doktorunuz ile görüşmek çok faydalı olacaktır. Size gerekli bilgiyi sunacak, endişelerinizi azaltacak kaynakları bildirecektir. Bu problemlerden her hangi birisi sizde varsa hayat kalitenizi artırmanıza yardımcı olacaktır.
Ory: “Rutin doktor ziyartetleri sırasında uygulanabilecek tarama testleri yapılabilir. Bunamanın işaretlerini ve semptomlarını bilmek önemlidir çünkü bunları azaltabilecek ilaç tedavileri mevcuttur.”
Bunama ya da Alzeimer’ı tedavi edebilecek yöntem olmasa da, ilaç tedavileri ve sağlıklı yaşam stili durumunuzu olabildiğince rahat geçirmenize yardımcı olacaktır. Doktorunuza kısıtlamalar ile ilgili danışın. Bunama da utanılacak bir şey yoktur.
“Eskiden insanlar bunama hakkında konuşurken, hastanın deli olduğunu söylerlerdi. Artık bu tür kavramlarkullanılmıyor. Çünkü bunun tıbbi bir durum olduğu ve de kişilikle ya da iradeyle alakalı olmadığı biliniyor. Alzeimer ve bunama o kadar yaygın ki, bunları göz ardı edemeyiz.”
Ory, bunama hastası biriyle ilgilenen kişilerin destek gruplarını araştırmaları gerektiğini söylüyor ve ekliyor:
“ Bunama olan biriyle ilgilenirken kendi sağlığınıza da dikkat edin. Bunun için bazen grup çalışması gerekebilir. Bu grup içindeyken, böyle biriyle ilgilenmenin zorluklarından başkalarına ve uzmanlara bahsetmek size çok faydalı olacaktır.”
Çeviren : Sıdıka ÖZEMRE
https://okyanusum.com/
0 Yorumlar